Nắng nóng, oi bức lúc chuyển mùa là yếu tố thuận lợi cho các loại vi khuẩn, siêu vi phát triển, cộng thêm sự mất cân bằng cơ thể nên sinh ra nhiều bệnh. Đông nhất là bệnh tai mũi họng và bệnh đường hô hấp tăng đột biến.

Tại sao chuyển mùa dễ bị ho?         

Trẻ nhỏ, cơ thể đang suy yếu và người già là những đối tượng chịu trận đầu tiên. Thường gặp nhất là hiện tượng dị ứng với thời tiết. Ho, hắt hơi, sổ mũi đùng đùng trong đêm khiến cha mẹ, người nhà hoảng hốt. Bà nội cho rằng tại con dâu cho cháu bà tắm khi vừa đi nhà trẻ về, lại còn chiều con cho uống nước đá nên mới sinh bệnh. Trẻ nào bị suyễn thì giống như hàn thử biểu, nhiệt độ chưa kịp thay đổi ba mẹ đã nghe tiếng cò cử trong đêm rồi.

Viêm xoang dị ứng cũng vậy, ho chảy nước mũi, nhức đầu ầm ầm. Nhiệt độ bên ngoài tăng, giảm thì các loại cầu khuẩn như tụ cầu, liên cầu đua nhau nhảy múa ở vùng họng gây viêm họng, sưng amiđan khiến trẻ sốt, ho. Vi khuẩn, siêu vi hoành hành ở vùng “tứ giác” hầu họng chưa đủ, chúng còn di chuyển lên phía trên gây viêm mũi, viêm xoang, viêm tai giữa, di chuyển xuống dưới gây viêm khí quản, phế quản và viêm phổi.

Ho là triệu chứng của nhiều bệnh nhưng có lợi như một tín hiệu báo động vùng tai mũi họng, xoang, phế quản, phổi đang mắc bệnh. Ho cũng giúp các bậc cha mẹ đánh giá tình trạng của con và đưa con đến gặp bác sĩ.

Có bao nhiêu loại ho?

Nhiều lắm, mỗi kiểu ho liên quan với từng loại bệnh khác nhau.

* Ho ban đêm: điển hình là hen suyễn thường phát bệnh vào ban đêm, đông y gọi là “háo suyễn” và “đàm ẩm” là tình trạng ho, khó thở do khí quản bị co thắt tạo ra tiếng cò cử, khi nằm càng khó thở hơn nên thường người hen suyễn phải ngồi dậy mà thở. Trẻ nào thể tạng tiết dịch hay dị ứng với thời tiết cũng ho và khó thở về đêm.

* Ho ban ngày: không khí lạnh, ra đường không giữ ấm cổ và mang khẩu trang, trong lớp học có bạn nhiễm siêu vi, trẻ dị ứng với thực phẩm, khói thuốc, bụi, nắng nóng, lông thú, phấn hoa, hóa chất... đều có thể gây ho khi tiếp xúc.

* Ho sù sụ: tùy thuộc vào phản ứng của từng cá thể. Ho sù sụ kèm theo hâm hấp sốt khiến cha mẹ rối ren đôi khi chỉ là cảm thông thường vì thời tiết thay đổi. Tuy nhiên nếu trẻ sốt cao kèm theo khó thở, cánh mũi phập phồng, lồng ngực co kéo thì có thể trẻ bị viêm phổi cần đưa đi cấp cứu ngay.

Hiện nay bệnh bạch hầu ít gặp nếu cha mẹ cho con chích ngừa đầy đủ. Nếu trẻ chưa chích ngừa lại đột ngột ho sù sụ về đêm, khó thở tăng dần, tiếng thở rít cũng nên cảnh giác vì giả mạc bạch hầu bám vào thanh quản có thể gây ngạt thở.

* Ho khò khè: ho kèm theo thở khò khè, môi tím, cánh mũi phập phồng, có dấu hiệu co kéo các cơ liên sườn kèm theo sốt thường do viêm đường hô hấp dưới.

* Ho ông ổng vào sáng sớm: thường do viêm phế quản mãn tính kéo dài, còn gặp ở người nghiện thuốc lá. Nếu không chữa trị tốt, phế quản và các tiểu phế quản lâu ngày sẽ bị xơ cứng, tắc nghẽn, đường dẫn không khí vào phế nang bị cản trở. Nghiêm trọng hơn, viêm phế quản mãn tính có thể dẫn đến bệnh tâm phế mãn (suy tim do suy hô hấp).

* Ho do viêm họng, sưng amiđan: thường ho kèm theo sốt nhiều về ban đêm. Bệnh tái đi tái lại nhiều lần mỗi khi thay đổi thời tiết. Nhiều bà mẹ nôn nóng nghĩ rằng cứ cắt amiđan là trẻ hết bệnh. Thật ra amiđan giống như hai “anh bảo vệ” đường hô hấp bởi chúng tiết ra globulin chống lại vi khuẩn, siêu vi. Chỉ khi nào chúng mất tác dụng bảo vệ, biến thành ổ nhiễm trùng mới nên cắt bỏ.

Nên sử dụng thuốc ho như thế nào?

Chúng ta vào tiệm thuốc sẽ thấy cả rừng thuốc ho từ xirô, viên nén, viên nang mềm, viên nang cứng đến dạng bột và cả thuốc đông y dưới các hình thức bào chế đa sắc màu. Tựu trung lại thuốc ho có hai dạng chính: ho long đàm nhằm giảm sự tiết dịch và ly giải chất nhầy - loại này phổ biến nhất; loại thứ hai nhằm chẹn phản xạ ho gồm những thuốc kháng histamine (chống dị ứng) và gây ngủ. Thường nhân viên bán thuốc sẽ tùy độ tuổi (và nghe kể bệnh) mà “bán thuốc liều”.

Thuốc long đàm vừa giảm ứ đọng dịch, vừa phá vỡ kết cấu nhầy để động tác ho dễ dàng tống chúng ra ngoài tỏ ra hữu hiệu trong hầu hết các loại ho. Chúng có vô vàn biệt dược tùy theo hãng sản xuất nhưng hoạt chất chính là N-acetylcystein(ACC), chứa carbocysteine, bromhexine (Bisolvon), ambroxol (Muxol, Mucosolvan) giảm độ nhầy dính của đàm, làm loãng đàm dễ khạc, nhờ vậy giảm ho.

Đặc biệt ACC có thể dùng dạng khí dung làm tan đàm, cho vào nội khí quản hoặc dùng dạng tiêm truyền khi ngộ độc Paracetamol trong tám giờ đầu.

Tuy nhiên nếu con bạn bị hen suyễn thì việc đầu tiên phải dùng thuốc giãn khí phế quản chứ không dùng thuốc ho (dù trẻ bị ho và khó thở dữ dội). Còn thuốc kháng histamine dù dạng nào cũng có thể làm khô dịch tiết, khó khạc đàm ra ngoài. Thuốc ức chế trung tâm ho thường có á phiện, rất nguy hiểm khi dùng cho trẻ nhỏ.

Ho chỉ là triệu chứng của nhiều bệnh khác nhau. Vì thế xin đừng vào hiệu thuốc giống như đi chợ mua rau. Người bán và người mua đều cần “đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi bán và bỏ chúng vô miệng”.